Georges Gilkinet, federaal Minister van Mobiliteit: “Dit dossier over de luchthaven van Brussel-Nationaal zit al veel te lang muurvast, omdat er geen consensusoplossing kon worden gevonden tussen de verschillende betrokken partijen. Ik had me ertoe geëngageerd om, in overeenstemming met het regeerakkoord, methodisch te werk te gaan om de geluidshinder te verminderen. Dat doe ik in het algemeen belang van àlle buurtbewoners, of ze nu Vlaming, Brusselaar of Waal zijn, en met respect voor de economische belangen van de luchthaven en de 65.000 mensen die er werken. Na een brede raadpleging van alle betrokken partijen, leg ik de regering nu een concrete oplossing voor om de totale geluidsoverlast rond de luchthaven van Brussel-Nationaal te verminderen. Iedereen heeft recht op rust en stille nachten. Die levenskwaliteit wil ik volop verdedigen, met garanties op een duurzame economische uitbating van de luchthaven, vergelijkbaar met de keuzes die andere luchthavens maken rond duurzaamheid en een beter evenwicht in het samenleven met de buurtbewoners. Er werden al initiatieven genomen, zoals de invoering van een mechanisme van variabele heffingen, maar daarmee neem ik nog geen genoegen. Daarom leg ik nu dit nieuwe voorstel rond de ‘quota count’[1]op tafel.”
Plafond op aantal vliegbewegingen en stille nachten
Concreet is het doel van dit ministerieel besluit, in tegenstelling tot eerdere versies, om meer rust te garanderen op de gevoeligste momenten van de dag en de week en om het volume van lawaai dat de omwonenden moeten van de luchthaven moeten ondergaan, stevig te verminderen. Het definieert echt stille nachten (met quota van 0 voor alle nachten). Volgens het nieuwe besluit dat nu op de tafel van de regering ligt, zullen ze 7 dagen per week toegepast worden (en dus niet langer enkel op vrijdag, zaterdag en zondag) en worden uitgebreid van 23u tot 5u59 (en dus niet langer vanaf middernacht of 1 u ’s nachts).
De herziening zal leiden tot een totale vermindering van 20% van het lawaai. Die kan als volgt worden uitgesplitst:
• 100% meer stilte ‘s nachts ;
• 30% meer stilte ‘s avonds ;
• 20% meer stilte ‘s ochtends ;
• 7% meer stilte overdag
Dit zal een aanzienlijke winst betekenen voor de levenskwaliteit en de volksgezondheid. Alle buurtbewoners die vliegtuigen boven hun hoofd hebben, meer dan een miljoen Belgen uit de drie Gewesten, zullen hiervan profiteren.
Nog een belangrijk verschil met de vorige versie van het besluit, dat van bijna 15 jaar geleden dateert: de nieuwe “quota counts” (QC), dus maximaal toegelaten geluidsniveaus, verschillen naargelang het gaat om weekdagen of weekends/feestdagen. Op die dagen is het getolereerde geluidsniveau lager, wat de rust voor de buurtbewoners verbetert.
Meer in detail: het voorstel introduceert een herziening van de QC’s per vliegtuigbeweging, waarbij de individuele waarden die toegelaten zijn, verminderd worden in verschillende verhoudingen, afhankelijk van het tijdslot. Overdag wordt er meer geluid toegestaan en ’s ochtends vroeg, ’s avonds of tijdens het weekend, minder, omdat dit veel gevoeligere periodes zijn. Het voorstel identificeert ook het totale toegelaten de globale QC’s toegelaten per jaar (per tijdslot en alle tijdsloten samen).
De categorieën zijn zo gedefinieerd dat er geen verschuiving optreedt van de geluidshinder in de tijd. Stillere nachten gaan dus niet ten koste van helse ochtenden of avonden. Ook op elk moment van de dag zullen de buurtbewoners een verbetering van de rust ervaren, dankzij het feit dat de meest lawaaierige vliegtuigen geleidelijk van deze stedelijke luchthaven, Brussel-Nationaal, geweerd worden, en dat vooral op de meest gevoelige dagen en uren, zodat de buurtbewoners eindelijk ’s nachts stilte krijgen.
Een noodzakelijke actualisatie
De regelgeving rond de QC’s (quota counts, maximaal toegelaten geluidsniveaus), werd geïntroduceerd in 2004 en werd al sinds 2009 niet meer herzien. Het was dus dringend om die bepalingen te actualiseren. Enerzijds omdat ze achterhaald zijn door technologische ontwikkelingen, anderzijds moeten ze worden bijgewerkt om hun efficiëntie te garanderen in het kader van de Evenwichtige Aanpak te garanderen, die gevraagd wordt door de internationale en Europese regels[2]. Het huidige QC-systeem laat immers nog altijd toe dat er gevlogen wordt met oude vliegtuigen (zoals de Boeing 757, de Airbus A300b of de Boeing 747-400), die verboden zijn op veel andere stedelijke luchthavens van het type van Brussel. Het gaat om lawaaierige en vervuilende vliegtuigen die voornamelijk worden gebruikt voor vrachtvervoer en daardoor ook vaak ’s nachts ingezet worden. De herziening is dus broodnodig om de luchtvaartmaatschappijen aan te zetten om snel hun vloot te vernieuwen. Zo kunnen ze, met zo min mogelijk beperkingen de infrastructuur van Brussel-Nationaal gebruiken, met respect voor de levenskwaliteit van de omwonenden. Of, anders gezegd, om te vermijden dat Brussel de geluidsvuilbak van Europa zou worden.
Bovendien hadden de opeenvolgende politieke tussenkomsten en vonnissen van de voorbije jaren in dit dossier altijd als belangrijkste effect dat de geluidsoverlast verplaatst werd. Daardoor werden complexe en dure juridische conflicten opgestapeld. Het is hoog tijd om uit die situatie te geraken. Het is dan ook nodig om het probleem globaal aan te pakken en de lawaaihinder te verminderen voor alle buurtbewoners, of ze nu uit Vlaanderen, Brussel of Wallonië komen, in plaats van ze tegen elkaar uit te spelen en er een eindeloos communautair conflict van te maken. We evolueren dus naar een logica van een vermindering van de algemene milieubelasting, voor iedereen, die leidt tot minder conflicten, een beter leven voor de buurtbewoners en die ervoor zorgt dat onze nationale luchthaven haar activiteiten in het hart van Europa kan blijven ontwikkelen.
Het is ook tijd om specifiek actie te ondernemen rond de nachtvluchten, want die hebben de grootste impact op de gezondheid van de buurtbewoners. Bovendien kost dit de samenleving jaarlijks 1 miljard euro aan gezondheidskosten… Elke nachtvlucht kost 36.000 euro aan gezondheidskosten [3]. De nacht dient voor rust en slaap. Iedereen heeft daar recht op, ook, en vooral, in dichtbevolkte gebieden. Slaapgebrek, of een verstoorde slaap hebben een negatieve impact op de mentale en fysieke gezondheid van de mens.
Gezondheid beschermen, de economische activiteit behouden
De bepalingen in het besluit zijn geïnspireerd op de ‘best practices’ in Europa : in 126 luchthavens gelden er nachtbeperkingen. De belangrijkste, Frankfurt, die de grootste Europese luchthaven voor vrachtvervoer is, is ’s nachts volledig gesloten. Dit is het bewijs dat de regulering van luchthavenactiviteiten geen rem vormt voor de ontwikkeling van het luchtvervoer, noch voor de economische activiteit of werkgelegenheid van bedrijven die in de sector actief zijn.
Deze nieuwe “quota counts” zullen geleidelijk van kracht worden (met een overgangsperiode voor vliegtuigen met een lage nalevingsmarge, behalve ’s nachts), in overeenstemming met de internationale wetgeving, vanaf de winter van 2024/2025… op voorwaarde dat dit voorstel wordt goedgekeurd door de regering, uiteraard.
Het ontwerp van besluit voorziet uiteraard in uitzonderingen voor noodgevallen, politie-opdrachten en militaire opdrachten, … maar ook een marge van 30 minuten op het uurrooster, in geval van voorsprong over vertraging, op voorwaarde dat dit naar behoren wordt gemotiveerd.
Dit ontwerp van besluit past binnen de wil van de federale regering om, zoals vastgelegd in haar regeerakkoord, "... een oplossing te vinden voor de geluidshinder op de luchthaven van Brussel ."
Het steunt ook op de conclusies van de impactstudie uitgevoerd door het onafhankelijke adviesbureau Envisa. Dat gaf aan dat enkel beperkingen van het aantal quota of van de exploitatie-uren op korte termijn een positief antwoord zouden bieden voor alle partijen. Volgens Envisa is dit de meest doeltreffende maatregel om het lawaai aan de bron te verminderen en de luchtvloot te vervangen, wat tot gevolg zou hebben dat de blootgestelde bevolking afneemt. Het adviesbureau benadrukt dat deze beperkingen gecombineerd moeten worden met structurele maatregelen (het wettelijke kader wordt momenteel herzien), operationele maatregelen (er worden nieuwe vliegprocedures getest) en stimulerende maatregelen (dit is het principe achter de variabele heffing, die tot doel heeft de meest lawaaierige en vervuilende vliegtuigen te beperken, evenals vluchten op de meest gevoelige momenten van de dag).
Ten slotte is een herziening van de QC’s een eis die systematisch naar voren werd gebracht door bewonersverenigingen en vertegenwoordigers van lokale overheden tijdens de verschillende vergaderingen van het Overlegplatform over de vluchten boven Brussel.
"Voor mobiliteit is de problematiek van de vluchten boven Brussel een bijzonder complexe erfenis uit het verleden. We kunnen ons niet langer gewoon tevreden stellen met de jarenlange status quo. Er is geen mirakeloplossing, want de ligging van de luchthaven brengt met zich mee dat er vluchten zijn boven dichtbevolkte gebieden, maar er is wel tastbare vooruitgang mogelijk. Enkel door de luchthaven leefbaar te maken voor de omwonenden kunnen we de economische duurzaamheid van Brussels Airport garanderen. Met meer respect voor de levenskwaliteit (en slaap!) van de omwonenden en minder uitstoot van vervuilende stoffen: daar winnen we allemaal bij. Deze richting moeten we uitgaan, om te vermijden dat Brussel de geluidsvuilbak van Europa wordt,” besluit minister Georges Gilkinet.
[1] Een “quota count”(QC) is een numerieke indicator die het geluidsniveau van een vliegtuig weergeeft. Het wordt bepaald op basis van het vliegtuigmodel en de motor- en commerciële configuratie. Er wordt een aparte berekening gemaakt voor opstijgen en landen. Hoe lager de QC, hoe stiller het vliegtuig.
[2] De verdeling van de « quota counts » schrijft zich in in de « Evenwichtige aanpak », zoals gedefinieerd door ICAO, en meer bepaald in haar vierde pijler.
[3] Dat blijkt uit een onderzoek van maart 2023 van het studiebureau Envisa, in opdracht van Bond Beter Leefmilieu.
Ph. Unsplash
