Georges Gilkinet doet oproep aan luchtvaartpersoneel “Durf uw ervaringen delen voor meer veiligheid in de luchtvaart”

Georges Gilkinet: "Als minister van Mobiliteit wil ik het huidige veiligheidsniveau van de luchtvaart in België verder versterken. Dit nieuwe orgaan "”Just Culture" voegt een bijkomende menselijke dimensie toe aan dit streven naar veiligheid: betrokkenen uit de sector kunnen nu melding maken van elk (mogelijk) risico voor de luchtvaartveiligheid. Ik sta volledig achter dit initiatief, dat een aanvulling vormt op de controles en onderzoeken die nu al gebeuren om ons luchtruim veilig te maken.”

Emmanuelle Vandamme, voorzitster van de FOD Mobiliteit en Vervoer: "De veiligheid van het transport garanderen is een van de essentiële opdrachten van onze overheidsdienst. Daarvoor hebben we een goed inzicht nodig in de activiteiten en incidenten op het terrein. Alleen als een vooral zonder schrik kan worden gemeld, kan onze diensten de maatregelen nemen om te voorkomen dat het nog eens gebeurt. Met dit nieuwe orgaan "Just Culture" zetten we een belangrijke stap in de bescherming van melders van incidenten en dus ook in de Belgische luchtvaartveiligheid.”

In 2014 hebben het Europees Parlement de Raad het concept  ‘Just Culture’  aangenomen. Het doel was om het aantal luchtvaartongevallen te verminderen door een inventarisering, een behandeling en een analyse van wat er gebeurt in de luchtvaart in de context van een billijke cultuur. Dit concept werd ingevoerd om meldingen van elk voorval dat een risico vormt voor de veiligheid in de luchtvaart, te bevorderen.

Het doel van dit grootschalige rapportageproces is een grondig inzicht te krijgen in de luchtvaartcontext door een betere identificatie van de factoren die tot een luchtvaartincident of -ongeval kunnen leiden. Het uiteindelijke doel is zoveel mogelijk ongevallen te voorkomen. De veiligheid van de luchtvaart is prioritair en komt boven alle andere overwegingen, zoals economische of financiële.

Dankzij de anonimiteit die het concept "Cultuur van billijkheid" waarborgt, wordt elke melder beschermd tegen sancties die bijvoorbeeld een werknemer of een betrokken autoriteit zou kunnen nemen, als de gebeurtenis waarvoor hij/zij helemaal of deels verantwoordelijk is, als er geen sprake is van opzet of ernstige nalatigheid, maar van een menselijke fout die in verhouding staat tot het verwachte kennis- of opleidingsniveau.

Een directere online procedure om het delen van ervaringen aan te moedigen

Om dit Europese concept in België in de praktijk te brengen, richtte de FOD Mobiliteit en Vervoer dus het Orgaan "Just Culture" opgericht, conform het Koninklijk Besluit van 9 augustus 2020. Om de billijke behandeling van deze meldingen te waarborgen, is het Orgaan functioneel onafhankelijk van het directoraat-generaal Luchtvervoer (DGLV) en elke andere partij of organisatie waarvan de belangen strijdig zouden kunnen zijn met de opdracht die aan het Orgaan werd toevertrouwd.

Georges Gilkinet: "Dit "Just Culture"-orgaan zal de gewoonten van de luchtvaartsector waarschijnlijk door elkaar schudden. Het is het instrument van een nieuwe interne cultuur. Wie ervan gebruik maakt, wordt niet gestraft voor een menselijke fout, maar wordt beschermd, dankzij hun altruïsme en beroepsgeweten. Het gaat er net om, om meer menselijkheid, en geen laksheid, in de veiligheid van de luchtvaart te brengen. Ik ben ervan overtuigd dat het onze Belgische luchtvaart nog veiliger zal maken.”

Als iemand wordt bestraft omdat hij zelf een melding maakte of in een melding vernoemd wordt, kan hij/zij ook dat melden bij het orgaan "Just Culture".  De instantie voor billijke cultuur heeft echter slechts een adviserende rol en komt niet in de plaats van de bestaande beroepsmogelijkheden.

Georges Gilkinet: "Ik durf zelfs te denken dat dit concept van de "Just Culture" ook kan worden toegepast in andere sectoren, zoals de gezondheidszorg, de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, de kritieke infrastructuur, enz. Meer menselijkheid, altruïsme en collegialiteit in ons dagelijks werk brengen, zal bijdragen tot de opbouw van een samenleving die rechtvaardiger is voor iedereen.”

De meldingen die via dit orgaan gebeuren, zullen door de diensten van de FOD Mobiliteit op discrete en passende wijze worden behandeld en moeten leiden tot nuttige corrigerende maatregelen, van welke aard ook: wetswijziging, verscherpt toezicht, ondervraging van de betrokken operatoren, uitvoering van een opleidingsprogramma, voorlichtingscampagne tegen de operatoren, of het nu gaat om piloten of luchtverkeersleiders, wijziging van de werkmethoden, enz.

Parallel daarmee zal de FOD Mobiliteit binnenkort het platform "Cultuur van billijkheid" oprichten. Ook dat is voorzien in het Koninklijk Besluit van 9 augustus 2020. Dat platform moet de dialoog en de uitwisseling van kennis en ervaring tussen de verschillende actoren uit de luchtvaart en justitie mogelijk maken en bevorderen. Binnen dit platform worden de gebeurtenissen, vragen of problemen besproken om lessen te trekken en deze billijke cultuur te verbeteren, zonder afbreuk te doen aan de bestaande bevoegdheden van andere instanties die bevoegd zijn voor luchtvaartveiligheid, luchtvaartbeveiliging en justitie. Het doel is meer veiligheid voor iedereen door een systematische, gezamenlijke aanpak.